PLUSPUNTEN
- De landschappen
- Het dorp van Sint-Lievens-Houtem
- Stokerij Van Damme
De fietsroute situeert zich in het noordelijke puntje van de Oost-Vlaamse Toeristische Regio ‘Vlaamse Ardennen’ en het zuidelijke, meest heuvelachtige, deel van het Land van Rode.
Rodeland verwijst naar de eens zo belangrijke, maar nu ingeslapen baksteenindustrie in deze regio. Om de stenen de nodige hardheid te geven, werden ze gebakken en kregen ze een rode kleur. Nog beroemder is hier de Balegemse zandsteen. Fiets langs uitgestrekte open vlaktes en kom voorbij de steengroeven waar deze wereldvermaarde steen wordt gewonnen. Weiden, akkers, kleine bossen, dorpjes molens en vergezichten typeren deze route.
De route die we fietsten noemde destijds de Rodelandroute2. Er was dus ook een Rodelandroute1. Beiden zijn nu versmolten tot de Land van Rode fietsroute warvan het parcours licht afwijkt van het parcours dat hier becommentarieert werd. De link naar de route verwijst naar de nieuwe versie, onze downloads naar de oorspronkelijke versie.
Fietsen op fietspaden langs wegen met autoverkeer is niet mijn ding en hou ik liefst zo beperkt mogelijk. Dergelijke fietspaden zijn goed voor functionele fietsverplaatsingen maar bevorderen de fietsbeleving niet of amper. Deze fietsroute heeft iets teveel van deze fietspaden om als een topper geklasseerd te worden. De kwaliteit van de fietspaden liet ook te wensen over. Gescheurde asfalt en betonplaten waren (in 2020) een terugkerend kenmerk. Hier zijn het vooral de zacht glooiende landschappen die mij deden kiezen om deze route te rijden. Gebruik je een fiets-gps, download dan onze route want de GPX van Toerisme Oost-Vlaanderen start op een willekeurig punt dat met geen enkel startpunt overeenkomt.
Zoek je de betekenis van de sterretjes?
Je vindt de uitleg bij de informatie over de fietsblog op de homepagina.
De route start op het Dorp in Oosterzele. Hier zijn wel enkele restaurants, maar een gezellig terrasje vind je er niet. Je kan ook starten bij de Stokerij Van Damme dat een eigen koffiehuisje heeft. Sint-Lievens-Houtem heeft heel wat meer potentieel en is een betere startplaats als je kiest om voor of na je rit een terrasje te doen. Het kleinere Moortsele is zeker ook een charmante startplaats. Ook het station van Balegem-Dorp kan een startplaats zijn als je met de trein komt. Je oriëntatiepunt is dan de Guillotinemolen aan de Diepestraat waar je kunt aansluiten op de route. De route is in één richting uitgepijld met zeshoekige bordjes.
Bij de kerk van Oosterzele stap ik op de fiets. Het bescheiden Dorpsplein is zoals op veel plaatsen herschapen in een kleine parking. Met wat groen probeert men de auto’s te verbergen. Er zijn echter ook geen mensen te zien. Wat verborgen op het plein staat de “Zuil van Samenhorigheid” die de verbondenheid symboliseert van de 6 Oosterzeelse deelgemeenten. Rond een brok Balegemse steen zit een band gesmeed met figuren uit de deelgemeenten. Bolders uit Gijzenzele, wevers en duivenmelkers uit Landskouter, de landbouwer uit Moortsele, de ‘koolmijnder’, een seizoensarbeider uit Scheldewindeke, de steenhouwer uit Balegem met de molen en de jenever en ten slotte de (verdwenen) Vinkemolen uit Oosterzele.
Ik zet koers richting Bavegem. In Bavegem, een typisch Oost-Vlaams dorpje, is in de Molenbeekvallei, het familiaal zuivelbedrijf Inex gevestigd waarvan de roots teruggaan tot de 19de eeuw.
Net voor de bedrijfssite sla ik linksaf. Mijn fietsrouteplan vertelt me onderweg de legende van de Dikke Linde en het trieste verhaal van de vermoorde Cies Baove. Het is pas bij de kerk van Letterhoutem, dat het beeld van de Letterhoutemse veldwachter Raymond Van Den Berghe in de figuur van belleman van het dorp, me doet stoppen. Het beeld staat op de plek waar de belleman na de hoogmis vanop de roepsteen het laatste nieuws kwam uitbellen.
Nog verrassender is het beeld van de Romein boven aan de Balei, een in de streek bekende helling bij wielertoeristen. De Romein wijst me erop dat ik den Ouden Heirweg volg en dat hier ooit Romeinse legers zijn voorbijgetrokken, onderweg van Keulen naar Boulogne en Brittanië.
Naar Sint-Lievens-Houtem gaat het bergaf naar het mooi gerenoveerde Marktplein en de kerk van Sint-Michiel. Van de oorspronkelijke kerk, die in de 17de eeuw bij de beeldenstorm werd verwoest, rest enkel nog een zeldzaam Romaans zijtorentje. Na een rondgang rond de kerk installeer ik mij op het Marktplein op het terras van de Gouden Leeuw en bestel er een toepasselijke H. Livinus.
Livinus zou in het jaar 657 in het naburige (Sint-Lievens) Esse zijn aangevallen door een groep heidenen, die zijn tong uitrukten en hem het hoofd afsloegen. Livinus zou vervolgens in (Sint-Lievens) Houtem begraven zijn. Livinus zou in 842 zijn heiligverklaard en zijn gebeente zou in 1007 zijn overgebracht van Houtem naar de Sint-Baafsabdij in Gent, waar het in 1578 verloren ging tijdens de beeldenstorm. Bij de overbrenging werd beloofd om elk jaar met de relieken naar Houtem terug te keren. Deze jaarlijkse bedevaart is het begin geweest van de nu zeer populaire jaarlijkse zomermarkt op 29 juni.
Volgens modern historisch onderzoek zou Livinus een fictief persoon zijn, een creatie in de strijd tussen de Gentse abdijen van Sint-Pieters en Sint-Baafs. In de kerk staat nog een houten beeld van de Heilige Livinus. Je vindt er ook nog een praalgraf van de heilige van circa 1465. Op het Marktplein heeft Livinus een kruisbeeld dat zijn naam draagt.
Het is nog 10 km eer ik bij de Stokerij Van Damme kom. Genoeg om het biertje te verteren want ook de stokerij is een ‘verplichte’ stopplaats. Hier wordt Balegemsch vuurwater geserveerd en dat wil ik bij een lekker geurende koffie zeker proeven. Koffie drinken is hier een ritueel. Je kopje wordt, zo je wilt, met de kan weer aangevuld. En bij een sterke koffie hoort -hier zeker- een klein versterkend drankje, een Balegemsche natuurlijk. Niet overdrijven want de weg is nog lang. Een fles voor thuis kan ik straks nog ophalen.
Net voorbij de stokerij vind je een fraaie Mariakapel, daterend van 1637, een barokke sokkelkapel, gedeeltelijk uit Balegemse Steen, in de schaduw van een majestueuze linde.
En nog maar net terug op de fiets of we staan alweer voor een monument, de Guillotinemolen uit 1798. Een stenen korenwindmolen die zijn naam kreeg tijdens de bouwwerken omdat iemand per ongeluk onthoofd werd door een slag van één van de wieken. Vandaag de dag is de Guillotinemolen ontwapend want de wieken zijn verwijderd.
De Stokerij Van Damme (uit 1862) is samen met haar “Balegemse Genever”, een uniek merk én een begrip in Oost-Vlaanderen. Het is een ‘warme’ stokerij. De enige in de Benelux die bewaard bleef met behoud van de stokerij, de graansilo’s en de oude hoeve. De jenever wordt er nog altijd gestookt volgens de oorspronkelijke 19de eeuwse ambachtelijke methodes. Dat gebeurt traditiegetrouw van december tot april met eigen geteeld graan. Dat proef je aan de volle smaak. Het is de smaak van de échte graanjenever. In de volksmond worden de producten “Balegemsche” genoemd. Het hele jaar door kan je de stokerij bezoeken én proeven van het assortiment. Er is een koffiehuis en een winkeltje aan de stokerij verbonden. Bron: Stokerij Van Damme
Oosterzele en Balegem liggen op de rand van de Vlaamse Ardennen. De paden tussen de velden glooien hier mee met het landschap. Meestal met betonplaten, af en toe met wat makkelijker lopende asfalt.
Balegem is niet alleen gekend omwille van zijn jenever. Balegem heeft zijn naam ook gegeven aan een zandige kalksteen. Een exemplaar staat langs mijn pad. Een informatiebord geeft wat uitleg. Veel valt er niet te beleven. De steengroeve is nog, of liever is terug, actief, maar van deze bedrijvigheid valt niet veel te merken. Zijn geschiedenis is anders best interessant.
Bij het kruispunt met de Leenstraat die de grens met de parochie Elene vormt, staat een monumentale alleenstaande lindeboom. De rechten op het Langeleen in Balegem behoorden toe aan de parochie Elene. De lindeboom is de grensboom tussen de parochies Sint-Martinus en Elene en duiden de grens aan tot waar de parochie zijn rechten kon laten gelden.
Dé trots van het dorp: de steengroeve, annex steenkapperij. Balegemse Steen, het is door de eeuwen heen een begrip geworden in de geschiedenis van de profane en religieuze bouwkunst. De steen, een lediaanse zandsteen wordt hier al zo’n 1000 jaar opgedolven. Vijf à zes eeuwen geleden stond de ‘warme, handelbare’ zandsteen hoog in aanzien bij de toenmalige bouwheren en steenkappers. Hét visitekaartje van de Balegemse Zandsteen zijn tal van Oost-Vlaamse kerken waarin de steen veelvuldig werd aangewend. De Gentse Sint-Baafskathedraal, de O.L.V.-kerk van Dendermonde en deels ook de St.- Niklaaskerk en St.- Jacobskerk in Gent zijn de meest gekende. Ook in zowat alle Oost- en West-Vlaamse binnensteden tref je de Balegemse trots aan in gevels van woningen. Het laatste decennium wordt de steen alsmaar meer gebruikt als basis voor kleine monumenten en kunstwerken. Bron: Bruisend Balegem
Ik rij de spoorweg over tussen de stations van Balegem Dorp en Balegem-Zuid. Wie dacht dat alleen Brussel een Zuidstation had, heeft het goed mis.
In de verte doemt het silhouet van de Klepmolen op, een kleine bakstenen windmolen die in 1889 werd gebouwd ter vervanging van een door brand verwoeste houten molen. Het is de enige molen van de drie windmolens die Balegem rijk is, die nog regelmatig de wieken laat draaien. Molens zijn relicten van oude agrarische bedrijvigheden. Andere sporen van dit rijk landbouwverleden zijn de imposante hoeves die in deze omgeving werden gebouwd.
De streek heeft nog een verleden, iets recenter en minder genereus. Als ik de Lange Munte opdraai, denk ik aan de dobberende passages van het peloton van de Ronde van Vlaanderen. In de streek is deze gekasseide lange rechte weg echter ook gekend als ‘t vliegplein. Tijdens de Eerste Wereldoorlog hebben de Duitsers hier een vliegveld aangelegd. Het was niet het enige vliegveld in de directe omgeving. Vanuit Scheldewindeke bijvoorbeeld vertrokken destijds ettelijke gevechtsvliegtuigen voor bombardementsvluchten over Londen en Dover.
Een beetje verborgen en van onze weg verwijderd, ligt het Blauw Kasteel. Het oorspronkelijk kasteel werd vermoedelijk in de late middeleeuwen opgetrokken (14de – 15de eeuw). Rond 1790 werd het vervangen door een neo-classicistisch kasteel. In 1957 werd het hoofdgebouw van het kasteel gesloopt.
De weg naar Munte loopt bergop. Met de kerktoren in zicht gaat de route rechtsaf richting Moortsele. Munte ligt op het hoogste punt van de regio, op 55 meter. Jammer dat de pijltjes niet door de stemmige dorpskern gaan.
Ik moet dan wel wat kleiner schakelen, maar het Bistro Oud Munte op het Munteplein lijkt mij toch een prima gelegenheid om mijn dorst te lessen met een lokaal “Gijzelaarke”. Gelukkig gaat het daarna bergaf, naar de vallei van de Molenbeek. Even toch, want het reliëf blijft golvend tot ik opnieuw in Oosterzele bij de kerk ben. Nu nog een fles Balegemse jenever halen. Altijd gezellig om bij ‘nen druppel’ de vrienden over deze rit te kunnen vertellen.
