PLUSPUNTEN
- De variatie van landschappen langs de Schelde
- De nabijheid van de Vlaamse kunststeden
- De gratis veerpontjes op de Schelde
- De route is perfect voor families met kinderen of mensen met minder tijd
De route volgt de Schelde in Vlaanderen. Onderweg komen we langs een paar van de knapste Vlaamse kunststeden. De Schelde is een stroom met een verhaal. Om het verhaal te ontdekken moet je af en toe stoppen, hier en daar overnachten, tijd nemen om de relicten te ontdekken van een dicht of een ver verleden.
De route volgt het jaagpad van de Schelde door een afwisselend landschap. We kruisen af en toe de stroom met kleine veerboten.
Er zijn ook plannen om de route over de grenzen te connecteren. Voorlopig (maart 2022) blijft dit beperkt tot een connectie met de LF13 naar Vlissingen bij knooppunt 78 in Bath (Nederland).
Een heel mooie route voor wie van natuur en water houdt. De route volgt de Schelde, maar nog niet over de volledige loop van de bron in Frankrijk tot de monding in Nederland. Er wordt wel aan gewerkt. De route werd al een stukje op Nederlands grondgebied uitgepijld en Frankrijk en Wallonië zouden volgen.
De Schelde ritst dan wel enkele mooie steden aan elkaar, je moet wel zelf je weg zoeken naar de binnenstad. Met een paar uitgepijlde extra lussen zouden toeristen vlugger de inspanning doen om de Scheldesteden te bezoeken. Voor fietstoeristen zou het ook handig zijn indien er specifieke uitpijling voorzien wordt naar enkele leuke drank- en eethuisjes die wat van de route verwijderd liggen, met informatie dan over de afstand tot het drankhuisje en de openingsuren.
De twee extremen van de route zijn niet bereikbaar met het openbaar vervoer. Uiteraard kan je zelf kiezen waar je de route wilt starten. De Schelderoute laat zeker toe lussen te fietsen of kan door langeafstandsfietsers gebruikt worden om hen door Vlaanderen te loodsen.
Zoek je de betekenis van de sterretjes?
Je vindt de uitleg bij de informatie over de fietsblog op de homepagina.
Je start in Spiere-Helkijn op de grens met Wallonië (Henegouwen) als je stroomafwaarts fietst of in het Antwerpse havengebied op de grens met Nederland als je stroomopwaarts wilt fietsen. Je kunt natuurlijk van gelijk welke plaats langs de Schelde een startplaats voor je route maken.
We starten in Spiere. Neen dat is niet de bron van de Schelde, want die ligt in Frankrijk. Dat is ook niet de grens tussen België en Frankrijk, want die ligt bij Bléharies zo’n dertig kilometer verderop. Spiere is een kleine landelijke, Vlaamse gemeente aan de Schelde. Het ligt op de taalgrens met Wallonië en heeft taalfaciliteiten voor Franstaligen. De taalgrens wordt gevormd door het Spierekanaal en de Schelde. Tot 1955 kon je langs de Schelde zwemmen in het eerste openluchtzwembad van België. Het zwembad werd aangelegd in een bassin dat in 1935 nog bedoeld was als waterzuiveringsstation.
We fietsen de volgende dagen meestal op jaagpaden langs de Schelde die vandaag vooral door fietsers worden gebruikt. Vanaf Helkijn tot aan het Kanaal Kortrijk-Bossuit dat de Leie verbindt met de Schelde liggen op de linkeroever de West-Vlaamse Scheldemeersen. Bloemrijke graslanden met rietvelden en houtkanten en vooral pittoreske afgesneden Schelde-meanders.
Een jaagpad. Een jaagpad of trekpad is een pad langs een kanaal of rivier dat werd gebruikt om schepen vooruit te trekken. Dit voorttrekken werd jagen genoemd. Gewoonlijk werd gejaagd door een paard met begeleider, maar soms gebeurde het ook door mensen.
Het jagen van schepen was al bij de Romeinen bekend. Verplichtingen om stroken grond langs een rivier als jaagpad vrij te houden, werden reeds op gezag van Karel de Grote opgelegd. De jaagpaden werden niet altijd goed onderhouden en bij hoog water waren ze onbruikbaar omdat ze onder water lagen. Verder wisselden de jaagpaden van oever, waardoor paarden of mensen overgezet moesten worden. Na de terugval van de trekschuit in de negentiende eeuw en de komst van de stoommachine verloren jaagpaden aan betekenis. Bron: Wikipedia (16.11.2021)
De Schelde wordt met de Leie, in Kortrijk, ook verbonden door het “Guldensporenpad”. We fietsen voorbij het begin van deze aangename fietsroute die werd aangelegd op een deel van de oude spoorlijn L83 die Kortrijk met Ronse verbond. Het ‘Guldensporenpad’ verwijst naar de geschiedenis van de plek.
Voorbij het kanaal, tot Oudenaarde, wordt de rechteroever van de Schelde geflankeerd door de Vlaamse Ardennen met enkele herkenbare bulten uit de wielerklassieker van de Ronde van Vlaanderen. Eens het kanaal voorbij ligt de Kluisberg (141m-14%). Bij het naderen van Oudenaarde voorbij knooppunt 11 komen we in de buurt van Melden. Het dorpje is niet te zien maar zijn bekendste “berg” is voor elke liefhebber van de Ronde van Vlaanderen, meteen herkenbaar, de Koppenberg (79m-22%).
In Oudenaarde gaan we de stad in om te genieten van een prachtige markt. De Dienst Toerisme van de stad heeft nog enkele tips voor ons die we zeker niet afslaan zoals het MOU, het museum van Oudenaarde met zijn rijke collectie Oudenaardse wandtapijten.
Vroeger zette de Schelde bij hoog tij de weilanden in haar vallei onder water. In haar brede winterbedding had de rivier ruimte zat om buiten haar oevers te treden en in de laag gelegen weilanden (meersen) telkens een laagje klei af te zetten. In drogere periodes trok de Schelde zich in haar smallere zomerbedding terug.
Tot in de 19de eeuw maakte de lokale baksteenindustrie dankbaar gebruik van deze kleilaag. Arbeiders ontgonnen de klei met de hand, persten ze in mallen en bakten de Scheldesteen ter plaatse in veldovens. Een blik op het landschap leert ons dat sommige percelen een halve tot een meter lager liggen: ‘uitgebrikte’ gronden, als stille getuigen van de kleiwinning van toen. Bron: Agentschap Natuur en Bos Vlaanderen.
Na ons bezoek aan Oudenaarde fietsen we op de rechteroever langs het natuurgebied van de Rijtmeersen dat zich uitstrekt tot aan de monding van het riviertje de Zwalm.
We fietsen verder langs de Bovenschelde tussen Zingem en Gavere. Vroeger waren hier verscheidene steenbakkerijen gevestigd. Peetvader van de scheldesteenbakkerijen was Henri Dhont, vandaar ‘Peetje’ Dhont (1866-1950). Hij had acht zonen waarvan zeven in de steenbakkerijen werkten. De visvijvers die we hier en daar zien langs de kronkelende Schelde, zijn de ‘uitgebakken’ kleiputten van deze bijna uitgestorven activiteit. Langs de Peetjes-wegel, net voorbij knooppunt 43, konden de arbeiders op een vlotte manier naar de steenbakkerijen langs de Schelde stappen. Peetje Dhont liet de wegel op eigen kosten met kasseien verharden.
We komen bij de Eekse Scheldevallei. Tussen 1850 en 1860 werd in Eke een sluis gebouwd met een afleidingskanaal, de “Twee Schelden” genoemd. Rond de sluis ontstond een commerciële sluiswijk, druk bezocht met paard en kar. Na de verbreding van de Schelde werd de sluis stroomopwaarts verplaatst naar Asper. Het cafeetje ’t Sluis herinnert ons nog aan deze geschiedenis.
De Schelde is hier in de 19de en 20ste eeuw op verscheidene plaatsten rechtgetrokken voor de scheepvaart. De oude kleinere meanders zijn geliefde plekken voor vissers. Bij knooppunt 40 kan je het Vredespad volgen tot je 700 meter verder bij het ’t Doornhammeke komt, een rustig gelegen cafeetje langs één van deze prachtige oude meanders. Aan het café hangt een onkies verhaal. Het koeplekje werd onoordeelkundig tegen alle beschermingsvoorschriften verbouwd en is nu bedreigd met afbraak. We moeten langs hetzelfde pad terug. Maar de cafeetjes zijn hier schaars en dan wilden we deze kans niet laten voorbijgaan.
De Scheldemeersen tussen Zevergem en Schelderode vormen één van de weinige restanten van een aaneengesloten meersenlandschap in de Scheldevallei. Het gebied wordt gekenmerkt door de afwisseling van meersen, afgesneden meanders, populierenaanplantingen en door greppels opgedeelde graslandpercelen. De Schelde loopt hier in een vlakke vallei met een breedte van 1500 meter.
Wanneer de industrie in beeld komt, weten we dat we in de buurt van Gent komen. De Gentse Ghelamco Arena figureert trots als een hedendaagse stadspoort. Als de Schelde de Ringvaart heeft gekruist, verandert de stroom in een rivier voor recreatie op het water.
Gent ligt op de samenvloeiing van de Leie met de Schelde. De locatie van de historische samenvloeiing is niet gekend. Ons pad langs de Schelde komt niet tot in de binnenstad. Om de stad te bezoeken fietsen we in het Keizerspark bij knooppunt 5 de fietsbrug over. We hebben een extra dag voorzien om de stad te bezoeken. De stad heeft zoveel te bieden dat een aparte citytrip zeker ook eens gepland moet worden.
De Gentbrugse Meersen zorgen voor wat afwisseling. Het is een 240 ha groot open gebied ten zuidoosten van Gent. Het ligt tussen de bebouwde zones van Gentbrugge en de brede Scheldebocht die het begin van de Zeeschelde markeert. De Zeeschelde is het deel van de Schelde waar de getijden nog merkbaar zijn, stroomafwaarts van Gent. In de Zeeschelde en de zijrivieren, zoals de Durme, Rupel, Nete en de Zenne, bestaan metershoge verschillen tussen hoog en laag tij. Bij Gent, waar sluizen het getij in de bovenloop van de Schelde tegenhouden, bedraagt het getijverschil nog steeds twee meter. De Zeeschelde is een in Europa unieke getijdenrivier.
We steken de rivier over bij Heusdenbrug en volgen dan de linkeroever naar het meer verstedelijkte Wetteren. Een prachtige fietsbrug, het hoge kerkgebouw en een nieuw stadsdeel markeren de skyline van deze gemeente. Via de fietsbrug komen we meteen in het centrum terecht. Hier kunnen we genieten van een hapje en een drankje.
Tussen Wetteren en Schellebelle fietsen we op de rand van de Kalkense Meersen, één van de laatste uitgestrekte Scheldemeersen. Dit meersengebied is ook één van de laatste stiltegebieden van de Provincie Oost-Vlaanderen. Jammer dat net hier de rust verstoord wordt door het op het jaagpad toegelaten autoverkeer. Het is dan ook druk op Den Aard van Schellebelle. Fietsers en wandelaars komen op het ruime terras langs de Schelde genieten van een drankje of een ijsje, maar tussen het terras en het café laveren auto’s en af en toe zelfs een tractor. Onbegrijpelijk toch!
Voorbij Schellebelle is het fietspad opnieuw autovrij en loopt het door en langs de overstromingsgebieden Wijmeers en Paardeweide. Er zijn wel enkele van dergelijke gebieden langs de Schelde van Schellebelle tot Kruibeke. Dankzij de overstromingsgebieden en natte weilanden is de regio veel beter beschermd tegen wateroverlast en heeft ze er bovenop een adembenemend mooi gebied bij gekregen.
Bijna onder de brug van Schoonaarde botsen we letterlijk op het fietscafé ’t Oud Brughuys. Terras volzet? Geen nood want ook bij het veer in Appels, iets verderop, kunnen we proberen een lege stoel te vinden. Zelfs aan de overkant, nadat we met het gratis veerpontje aan de rechterover zijn afgezet.
Via de Notendijk bereiken we Dendermonde, maar dan moeten we wel eerst de Dender over bij de Tijsluis. Dit is niet de natuurlijke monding van de Dender die omwille van geurhinder in de vorige eeuw rond de stad werd geleid.
Dendermonde willen we niet missen en daarom verlaten we bij knooppunt 91 opnieuw ons pad op zoek naar de Grote Markt. Een bezoekje aan de stad is een “must do”.
De Dienst Toerisme stuurt ons richting Begijnhof. De voormalige Lakenhalle is een juweeltje van Vlaamse middeleeuwse bouwkunst en ook de 40 meter hoge toren van het Belfort willen we beklimmen.
Vanaf het schilderachtige Vlassenbroek wordt er nog gewerkt (anno 2021) aan het overstromingsgebied, maar de signalisatie loodst ons netjes tot bij het veer van Baasrode. Of toch zo goed als, want om tot bij het veer te geraken, moet je in Baasrode wel over enkele fietsonvriendelijke stukjes harken.
Aan de overkant zijn de routebordjes het dan weer niet eens met de GPX die we hebben gedownloaded. Bij het veer van Moerzeke-Sint Amands-Mariekerke hebben we keuze uit een veerboot 1 en een veerboot 2 al is het ons niet duidelijk welke keuze we moeten maken. Aan de overkant geraken doen we, maar we kiezen voor de “foute” veerboot die ons bij Mariekerke aan land zet en niet bij Sint-Amands. De routebordjes houden met deze optie geen rekening zodat we even in de war zijn eer we beseffen dat we niet in Sint-Amands staan. Dan maar wat terugfietsen want het gezellige Sint-Amands willen we niet missen.
Sint Amands ligt op de rechteroever van de Schelde en behoort tot de mooiste dorpen van België. Het is een oud dorp waarvan we zeker weten dat het al in de negende eeuw bestond. Er zijn echter geen gebouwen of andere bewijzen uit deze periode bewaard gebleven. Het oudste gebouw in het dorp is de Sint-Amanduskerk uit de zeventiende eeuw. Verder zijn er nog enkele huizen uit de zeventiende en achttiende eeuw te vinden. Mede hierdoor kun je een goed beeld krijgen van hoe het dorp er vroeger moet hebben uitgezien. De mooiste huizen van het dorp zijn te vinden aan de Kerkstraat. Bron: mooistedorpjes.nl
Ter hoogte van Weert volgen de routebordjes het jaagpad en wil onze GPS ons van de dijk zien wegrijden om de ‘Oude Schelde’ te volgen. Welke route we ook kiezen, we komen sowieso uit bij de laatste brug over de Schelde. Een mooie fietsbrug overigens, met een spectaculair zicht op het Temse aan de Schelde. Opnieuw op linkeroever dus en meteen langs het natuurgebied Schouselbroeck dat zich langs de Schelde uitstrekt tot Steendorp. Al fietsend hebben we vanop de dijk een mooi zicht op de hele polder.
In Rupelmonde vind je ongetwijfeld een plekje op een mooi Scheldeterras. Maar evengoed de moeite waard is het, de geboortestad van Mercator eens door te fietsen. De scheepswerven van Rupelmonde maakten ooit boten voor ‘de Congo’. Een mooi kunstwerk herinnert ons eraan. En dan wordt het puur genieten van een van de mooiste stukjes natuur langs de route, de polders van Kruibeke, het grootste overstromingsgebied van Oost-Vlaanderen.
De Antwerpse haven kan terugblikken op een bijzonder kleurrijke geschiedenis. Al sinds de Middeleeuwen vinden schepen met lading en passagiers hun weg over de Schelde.
Het polderlandschap en het dorp Lillo hebben moeten wijken voor de haven. Het Fort werd in 1579 gebouwd in opdracht van de Prins van Oranje om de Schelde vrij te houden en aanvallen van de Spanjaarden op Antwerpen vanuit Bergen op Zoom (NL) tegen te houden. Vandaag is het een plek waar in de zomer veel toeristen komen en mensen komen wandelen of genieten van de enkele terrasjes.
Een fietstunnel onder de Schelde. Net voorbij Burcht. Het blijft een aparte beleving. We komen terug boven op de rechteroever. Aan de rand van de kunststad Antwerpen. De route blijft de Schelde volgen en raakt zo de stad zonder ervan te proeven. Zonde om niet de stad zelf binnen te rijden of beter zelfs er enkele dagen te blijven.
Tenzij je liefhebber bent van havens en havenactiviteiten of gewoon doorfietst naar het Zeeuwse of Brabantse Nederland, zou ik stoppen bij het mooie Antwerpse havengebouw. De twintig laatste kilometers van de Vlaamse Schelderoute tonen enkel nog zware industrie. Je vindt er geen mooi plekje voor een picknick of een leuk terrasje. Behalve in Fort Lillo, na ongeveer 10 km. Een tip is wel om dit stukje Schelderoute te combineren met de fietslus “Uitwaaien langs Schelde- en polderland”.
Vertrokken in het kleine Spiere eindigt deze Schelderoute langs deze machtige stroom voorlopig in het statige Antwerpen. In de stad of in de haven. Voorlopig. De Schelderoutebordjes zijn alvast ambitieus en blijven je ook in het Zeeuwse Nederland nog een eind de weg wijzen tot je bij Bath op de LF13 komt. Wil je nu al tot de Noordzee doorfietsen? Volg dan deze LF13 die tot Vlissingen gaat. Ongetwijfeld komt er dus een vervolg op dit verhaal.
