PLUSPUNTEN
- Luik als startplaats
- De valleien van de Ourthe, Amblève en de Geule
- De historische steden Stavelot en Malmedy
- Het deel van de Vennbahn, RAVel L48
- De abdij van Val-Dieu
- De RAVel ligne 38 van Hombourg tot Chênée
Op naar het oosten! Naar Oost-België, naar Eupen-Malmedy, naar de Belgische Oostkantons in de Provincie Luik. We fietsen vanuit Luik naar en rond de Hoge Venen, het hoogstgelegen gebied van België. We fietsen, flirtend met de Eifel, een deel van de Vennbahn, één van de mooiste fietsroutes van Europa.
De Hoge Venen liggen op een hoogvlakte, grotendeels in de Ardennen. Ze worden in het zuiden begrensd door Malmedy, in het oosten door het Duitse Monschau en in het noorden door Eupen. Ons noordelijkste puntje is Plombières, Bleiberg in het Duits, Blieberg in het Nederlands.
Langs het grensgebied met Duitsland met zijn geschiedenis van een ministaat, door het Land van Herve, op de RAVel ligne38, via het Fort van Battice en de perenstroop van Sirop de Liège sluiten we het rondje af in Luik, de startplaats van de eerste etappe.
Bron: Kristien Hansebout, Vlak fietsen in de Ardennen en Wallonië, lus 1
Een fietsroute in etappes met voldoende afwisseling die langs goed fietsende en veilige RAVel-fietspaden loopt. Het is een aanrader om je vooraf het mooi geïllustreerde en goed gedocumenteerde boekje aan te schaffen, al is het maar voor één fietslus.
De titel van het boek mag je niet misleiden. Vlak fietsen in de Ardennen is niet hetzelfde als vlak fietsen in Vlaanderen of Nederland. Reden waarom ik de route wel als ‘heuvelachtig’ heb bestempeld, is omdat er toch wat hoogtemeters worden gemaakt. Een geoefend fietser of een e-biker zal evenwel nooit in problemen komen.
Het is jammer dat een deel van het traject met de trein moet afgelegd worden om de route fietsvriendelijk te houden. Er is geen RAVel die de verbinding maakt tussen Rivage en Trois Ponts. Zelfs voor de betere fietser, die niet omziet naar wat extra hoogtemeters, zijn die 40 extra kilometer niet de fraaiste van de fietsroute. Een volger van 'Genieten op 2 Wielen' bezorgde ons het voorstel van de 'Fédération du Tourisme de la Province de Liège': een alternatief dat vertrekt in Rivage, maar je meteen tot Sourbrodt brengt. En dat is al een heel eind voorbij Malmedy (etappe 3). We hebben in ieder geval de GPX bij onze downloads geplaatst zodat je zelf de keuze kunt maken.
En ten slotte, al is de Vennbahn dan één van de mooiste fietspaden van Europa, 50km zonder veel afwisseling is voldoende voor één dag.
Zoek je de betekenis van de sterretjes hiernaast?
Je vindt de uitleg bij de informatie over de fietsblog op de homepagina.
Het fietsboek voorziet mogelijkheden om de rit op verschillende plaatsen te onderbreken en met de trein terug te reizen. Er zijn dan ook verscheidene andere mogelijkheden dan Luik om de route te starten. Tenzij je heel vertrouwd bent met de stad, zou ik het jammer vinden om niet wat extra tijd te voorzien voor de grootste historische en toeristische stad van Wallonië. En dus geniet Luik mijn voorkeur als startplaats.
Starten in Luik, dan moet ik toch ook de stad verkennen want ik kan me niet meer herinneren wanneer ik hier ooit nog eens was. De stad verdient zeker een bezoek al laat die me hier en daar wel een vervallen indruk na. Het treinstation van de Spaanse architect Santiago Calatrava, de oever van de Maas, de trappen van de ‘Montagne de Bueren’ en een lekkere Luikse wafel zijn voldoende om mij gelukkig te maken. Het lezen van een stukje geschiedenis van het Prinsbisdom maken mijn voorbereiding compleet. Maar ik ben hier vooral om te fietsen en te genieten van de natuur.
De stad ligt aan de Maas en toch is het de RAVel van de Ourthe die ik zal volgen van zodra ik over de Pont de Fétinne ben, bij de monding van de Ourthe in de Maas. Ik fiets nu tussen de Ourthe en het ‘Canal de l’Ourthe’, het kanaal dat de Maas met de Moezel en de Rijn moest verbinden. Moest, want het is nooit afgewerkt. Koning Willem I zag het nog zitten, maar de Belgische revolutionairen vonden het uiteindelijk té duur en de werken werden stilgelegd. De totale lengte van 261 kilometer en het enorme hoogteverschil tussen de Maas en de Moezel zou overwonnen worden door 218 sluizen. Enkele sluisjes en sluiswachtershuisjes herinneren ons nog aan dit groots project dat vandaag alleen voor wat extra afleiding zorgt tijdens deze idyllische etappe.
Tilff herinnert me aan het fietsparcours voor wielertoeristen die in het zog van de profrenners hun Luik-Bastenaken-Luik fietsen, maar hiervoor moeten starten in Tilff. Voor mij is het geen startplaats, maar een pauzeplek in de schaduw van de Eglise Saint-Léger.
De RAVel van de Ourthe volgt de prachtige vallei en de talrijke meanders van de rivier. Langs dit bucolisch, plat en veilig parcours snuif ik de frisse lucht op. De RAVel leidt me langs rotsachtige massieven en geologische curiosa tot in Rivage. Het routeboek stelt me voor om hier de trein te nemen tot in Trois-Ponts. Nieuwsgierig naar de reden fiets ik verder richting Aywaille, langs de Amblève nu. Goed nieuws is dat het parcours min of meer vlak blijft. Minder goed nieuws is dat ik vanaf Comblain-au-Pont en de brug over de Amblève, meer dan 8km, de gewestweg N633 moet volgen tot in Aywaille. Heel even hoop ik dat het anders wordt als ik van Aywaille tot Remouchamps rijd en het water van de Amblève bijna kan aanraken.
Het Hotel Bonhomme waar ik logeer doet me de laatste kilometers snel vergeten. Het hotel staat hier al van 1768. In 2018 was daarom de Belgische Koning op bezoek om het 250-jarig bestaan te vieren. Meer dan dit beetje nostalgie valt hier niet te beleven. Misschien de Grotten van Remouchamps bezoeken?
Ik volg opnieuw de Amblève, maar nu vanop enige afstand. Zeventwintig kilometer zal ik langs de N633 fietsen tot in Trois Ponts. Onderweg kan ik dan wel ‘genieten’ van het toeristische Coo mét waterval en horeca. Ook de stevige klim naar Stoumont, die al helemaal niet bij een vlakke fietstocht door de Ardennen past, biedt uitzonderlijke landschappen zoals dat van “Congo”. Door de treffende gelijkenis met de landschappen die de beroemde ontdekkingsreiziger Stanley beschreef, besloten de spoorbouwers van de lijn Stoumont – Trois-Ponts het landschap naar Congo te noemen. Ik weet nu vooral waarom mijn routeboek een korte treinreis adviseert om het traject tussen Rivage en Trois Ponts te overbruggen. Mijn nieuwsgierigheid is beantwoord, alleen jammer dat ik het zelf moest ontdekken. In een lusje rijd ik uiteindelijk de RAVel L45 op en kunnen we opnieuw genieten van een heerlijk fietspad in een bosrijke omgeving.
Stavelot ligt 50 meter dieper dan de RAVel aan de Amblève, dus weet ik wat er me straks te doen staat. Uit de door Remaclus gestichte, rivaliserende dubbelabdij van Stavelot-Malmedy ontstonden twee steden die samen 1000 jaar lang een abdijvorstendom hebben gevormd. Van het ooit imposante kloostercomplex zijn slechts enkele gebouwen over, waarin tegenwoordig 3 musea gevestigd zijn waaronder het historisch museum van het abdijvorstendom en het museum van het Circuit Spa-Francorchamps.
De bloeitijd van Stavelot was de periode van de 10e tot de 12e eeuw. Poppo (abt in 1020) was een hervormer in de traditie van Cluny. Hij kreeg de leiding over 17 andere abdijen, waaronder Echternach en Sankt Gallen. Aan het einde van de 11e eeuw werd de Bijbel van Stavelot vervaardigd, tegenwoordig bewaard in de British Library. Wibald (abt in 1130) was diplomaat in dienst van de keizers en opdrachtgever van talrijke kunstwerken. Hij kreeg ook de leiding over de abdij van Corvey. Zijn brieven behoren tot de belangrijkste bronnen voor de geschiedenis van de Tweede Kruistocht. Bron: Wikipedia
De fietsroute doorkruist Malmedy. De stad heeft verscheidene overnachtingsmogelijkheden. Ik heb gekozen voor een rustiger plek in een bosrijke omgeving enkele kilometers verder. Maar een korte rondrit en een zonnig terras met een lekker biertje van de Brouwerij Bellevaux, kan me op het einde van de dag zeker bekoren.
Ik ben nu in het ‘verre oosten’ van België beland, in de Oostkantons, maar nog niet in Duitstalig België (de Duitstalige Gemeenschap). Malmedy was van 1815 tot 1919 wel Duits, maar het is altijd een overwegend Romaanstalig stadje gebleven, vandaag met faciliteiten voor Duitstaligen.
De Warchenne is een beekje dat in Malmedy uitmondt in de Warche. Bijna onzichtbaar volg ik langs de RAVel L45, in de bosrijke vallei, de volledige loop van het kabbelende water tot Faymonville waar de beek ontspringt. Niet dat ik de bron heb gezien, enthousiast als ik was om eindelijk op de enige échte Vennbahn RAVel L48 (125km) te kunnen fietsen.
5.000 hectare open veengebieden. Het oudste natuurreservaat van Wallonië. Het meest bekende natuurgebied ten zuiden van de Belgische taalgrens. Met hoogtepunten zoals Signal de Botrange en de Baraque Michel. Onderdeel van het veel grotere Natuurpark Hoge Venen-Eifel met 67.000 hectare bossen en venen.
Het plateau van de Hoge Venen is één van de laatste stukken wildernis in onze streken. Het ligt in en rondom de vierhoek Eupen-Monschau-Malmedy-Spa. De kern van het gebied is een bergrug van oude leisteen, met toppen tot 694 meter boven zeeniveau, meteen het hoogst gelegen deel van de hele Benelux. Op de schrale, moeilijk waterdoorlatende bodem vormden zich 10.000 jaar geleden – na de laatste ijstijd – de eerste hoogvenen.
In het desolate oerlandschap bovenop het plateau overheersen de weidsheid en de rauwe leegte, zeker in de winter. Een ruige omgeving. Alles groeit hier ontzettend traag. Dat kan ook moeilijk anders in een gebied waar de winter 8 maanden duurt en waar voor lente, zomer en herfst samen amper 4 maanden zijn gereserveerd. Bron: Ostbelgien
Ik waan me ergens anders wanneer ik rond het hoogtste punt van België fiets zonder het gevoel te hebben te moeten klimmen. Eerst passeer ik Waimes (Weismes), de meest oostelijk gelegen Franstalige gemeente van België en het hart van de “Hoge Venen”. Wanneer het landschap in een heide verandert en de spoorfietsen me bijna in peleton tegemoetkomen, bereik ik de top van deze route. Mijn gps geeft aan dat ik net onder de 600 meter blijf. Ik rij nu bijna 350 meter hoger dan in Malmedy, op de grens van het Romaanse en het Germaanse gebied. De natuur is ruig, de beschermde landschappen zijn hier karaktervol.
Vanaf Küchelscheid (DL) tot Roetgen (DL) is alleen het pad van de Vennbahn Belgisch, links en rechts ligt Duitsland. Wat een vreemd fenomeen. Een Belgisch fietspad dat zich als een vreemde ader door een Duits landschap wringt. Onderweg kan je eens proeven van het schilderachtige Duitsland, in Monschau. Aanbevelen zou ik het niet doen, want de weg is steil en de drukte van teveel toeristen doet al snel terug verlangen naar de rust van de laatste kilometers van de Vennbahn, die voor mij eindigt in Raeren. Ik vind het genoeg na meer dan 50km hetzelfde pad te hebben gevolgd.
De Vennbahn is nu een fietspad, maar was vroeger een spoorlijn, die zowel doorheen België als Duitsland slingert. Het grondgebied van het fietspad tot Raeren is volledig Belgisch, ook waar die doorheen het Duitse grondgebied passeert.
De Pruisen hadden tussen 1815 en 1920 verschillende spoorwegen aangelegd om belangrijke gebieden met elkaar te verbinden. In 1920 werd de nieuwe grens in het Verdrag van Versailles vastgelegd en de Vennbahn passeerde een paar keer de Duits-Belgische grens. Dit zou enorme vertragingen en moeilijkheden geven tijdens de grenscontroles. Daarom is toen beslist om de spoorweg volledig Belgisch te maken. Dit maakt dat er vijf Duitse enclaves afgesneden worden van het Duitse vasteland. De reden dat de Vennbahn zo slingert is om de hoogteverschillen op te vangen.
Wanneer ik Eynatten uitgereden ben en de E40 heb gekruist, kom ik in het dal van die Göhl/la Gueule. De rivier, die ontspringt in Raeren (Lichtenbusch), zal in Nederland de Geul worden genoemd waar ze uitmondt in de Maas.
In dat dal ligt Hergenraedt/Hergenrath, een plaatsnaam die herinnert aan de vroegere ontbossingen. Het achtervoegsel “raedt” is een spellingsvariant op het Middelnederlandse woord rode of rade (vergelijk Kerkrade) en verwijst naar gerooid land, land dat door het rooien van bomen geschikt is gemaakt voor bebouwing. Het dorp maakt net als Moresnet deel uit van de gemeente Kelmis/La Calamine waar een merkwaardige vijver, de Casino vijver, herinnert aan de al even merkwaardige geschiedenis van Moresnet en van de zinkmijnen van Vieille-Montagne. De vijver was vroeger een exclusief recreatiedomein voor de toplui van de zinkmijn, die ook al graag eens naar het Casino gingen.
In Moresnet exploiteerde Vieille Montagne de grootste zinkmijn van Europa, oorzaak van het ontstaan van het “Onverdeelde Gebied van Moresnet”, dat van 1816 tot 1920 een klein neutraal gebied was dat toebehoorde aan zowel het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (vanaf 1830 aan de nieuwe staat België) als aan Pruisen (vanaf 1871 Duitsland). Neutraal Moresnet ontstond na de val van Napoleon toen de Nederlanden en Pruisen bij de herindeling van Europa het niet eens werden over het bezit van de waardevolle zinkgroeve. De ministaat Moresnet stond bekend als een zinkexporteur, een belastingparadijs, een smokkelvrijplaats en een gokoord.
In de streek rond Moresnet – Plombières, in het vroegere Hertogdom Limburg, staan nog stille getuigen van een rijk adellijk verleden. Enkele kastelen zoals le Château d’Euelenburg en le Château de Berlieren zitten verborgen achter veel groen. We hebben wat hulp nodig van toeristische borden om de kastelen te spotten. Ze zijn ook niet toegankelijk voor het publiek. Een speciale fietsroute maakt een lange lus langs al de kastelen van deze regio. Misschien een project voor later.
Het Land van Herve, want zo noemt deze streek, is bekend om zijn hervekaas. Ik fiets in een zeer groen landschap. Op het Plateau van Herve met lage heuvels, weinig bos en hoofdzakelijk weiden. Tussen boomgaarden omheind door typische hagen.
In Hombourg neem ik de RAVel L38. In Aubel, net voorbij de Stroperie Meurens van de ‘Echte Luikse Stroop’, volg ik de pijl naar de Abbaye Du Val-Dieu. Ik wil de abdij, waarvan ik onderweg al enkele biertjes heb geproefd, ook wel eens zien en bezoeken.
De klokkentoren van de 13de eeuwse cisterciënzerabdij is van ver te zien. De abdij is een haven van vrede in het hart van het land van Herve. Het bier van Val-Dieu is het enige abdijbier dat net als de beroemde tappistenbieren voor 100% op de abdij zelf wordt gebrouwd. Val-Dieu is ook het enige klooster in België dat in de oorspronkelijke staat is bewaard gebleven. Een ideale plek om te pauzeren en van wat lekkers te proeven.
Via de Route Du Val-Dieu (N650) en Les Trixhes kom ik terug op de RAVel L38. Ik volg het “spoor” en kom eerst bij het ‘Fort de Battice’, één van de vier forten rond Luik. Het grootste deel van het fort ligt 35 meter onder de grond. Je kunt het enkel in groep bezoeken of op de eerste zaterdag van de maand. Het stationsgebouw van het stadje Herve is nu een horecazaak en een verkooppunt van streekproducten. In 1986 is de laatste trein hier voorbijgereden. De RAVel L38 kan ik volgen tot in Chênée net voor Luik. Lijn 38 vormt een ecologische corridor en is een groene long voor de inwoners van de Luikse agglomeratie. Het is het laatste traject van een mooie vierdaagse fietsuitstap.
