PLUSPUNTEN
- Langs de Noordzeekust (Wattensee)
- Langs het Nordgeorgsfehnkanaal en het Ems-Jadekanaal
- Steden zoals Neustadtgödens, Dangast, Westerstede, Wiesmoor, Carolinensiel, Jever
- De mooie picknickplaatsen
Ostfriesland behoort niet tot Nederland, maar maakt deel uit van de Duitse deelstaat Nedersaksen. Deze tocht wordt gekenmerkt door een maritiem kustlandschap. Het Oost-Friese landschap is de oostelijke voortzetting van de laaggelegen Groningse polders. Nauwelijks enkele meters boven zeeniveau heeft ook Oost-Friesland eeuwenlang strijd moeten leveren tegen overstromingen. Hoge brede dijken beschermen nu het achterland, maar dat bleek niet voldoende. Rivieren en wateringen in het achterland moeten hun overtollig water in zee kwijt kunnen. De oplossing zijn “sielen”, dijksluizen die bij laagtij rivierwater in zee lozen en ook boten versassen.
We dwalen door natuurlijke heidevelden landinwaarts en komen onderweg langs verschillende havens, waterburchten en enkele curiosa. De gehele Tour de Fries is bewegwijzerd met het driekleurige bord (paars-geel-groen) met opschrift Tour de Fries.
Bron: Ostfriesland Tourismus
De Tour de Fries is een zesdaagse fietslus die wij in vier dagen fietsten. De info die we vooraf lazen deed ons veel verwachten van deze route. Toch is dit een route zonder echte hoogtepunten, zonder momenten van “Überraschung”. Het is heel mooi fietsen in deze regio, ook al zijn veel fietspaden van een lage kwaliteit. Het is er ook rustig en veilig fietsen. Deze fietsbeleving is dan ook de voornaamste reden om deze route te fietsen. In de info staan belevingen te lezen waar een fietser weinig boodschap aan heeft. Lange wandelingen in de bossen of bezoeken aan musea en kastelen passen meestal niet binnen het reisschema van de fietser. Die moet het hebben van een mooi fietsdecor, een leuk terras of bijzondere ontmoetingen. En die zijn er amper. Het was keer op keer zoeken naar een bar of café om onze dorst te lessen. Zorg beter zelf voor spijs en drank en dan zal je ongetwijfeld kunnen genieten van de vele mooie picknicklocaties onderweg die voor de liefhebbers zeker een meerwaarde zijn.
Zoek je de betekenis van de sterretjes?
Je vindt de uitleg bij de informatie over de fietsblog op de homepagina.
Elke stad op de route kan een startplaats zijn al is Wilhemshaven de meest voor de handliggende omwille van de bereikbaarheid en het horeca-aanbod. Ook reisorganisaties met een bagageservice kiezen doorgaans Wilhelmhaven als startplaats.
Wilhelmshaven. Een rauwe havenstad aan de Noordzee. De maritieme metropool oogt er bij een eerste contact vrij saai en steriel uit. Het stadsbeeld wordt gekenmerkt door ruime boulevards met weinig gezelligheid. Het symbool van Wilhelmshaven is de oudste draaibrug van Europa, de Kaiser Wilhelmbrug, aan de Grote Haven. Het verbindt niet alleen het zuidelijke deel van de stad met het zuidelijke strand, maar is ook de toegangspoort tot de grote haven voor schepen.
Moin ! Deze begroeting zullen we nog vaak horen en uitspreken. Onze fietsreis door Ostfriesland begint in de havenstad Wilhelmshaven aan de Jadebaai en het Südstrand. De route voert ons langs de baai naar het rustige dorpje Cäciliengroden in de gemeente Sande; loopt door het centrum en langs de Sint-Magnuskerk naar het Eems-Jadekanaal en het onzichtbare meer, Sander See. Wij hebben het gedaan, maar het is niet de moeite waard om de omweg te maken naar het historische landgoed Altmarienhausen waarvan de toren in de steigers staat (aug. 2024).
We fietsen verder langs het Eems-Jadekanaal waar moderne windmolens de wind vangen, door het dorp Dykhausen en langs de romantische waterburcht Gödens. De prachtige waterburcht is in familiebezit en kan niet bezocht worden, maar eens we door de mooie ingangspoort zijn, krijgen we van in het park een inkijk op de mooie gevel van de burcht.
Neustadtgödens wordt aanzien als een van de mooiste dorpen van Duitsland. Elk huis heeft een banier waarop de ambacht staat die vroeger in het huisje werd uitgeoefend. Wat verderop hopen we bij Katjas Melkhus een mooi rustplekje te vinden, maar ook al is dit plekje gerealiseerd met Europese subsidies, het blijft voor ons gesloten.
Dicht bij de natuur fietsen we door de gemeente Zetel en rustige moeraslandschappen. In Steinhausen werd een kleine vuurtoren (1920/21) beschermd tegen afbraak door hem als maritiem monument te laten erkennen. Iets verderop zijn we bij een van de vele dijken, maar deze uit 1576 valt me toch heel erg op door zijn naam: de “Wulfdiek”.
Terug bij de Jadebaai zijn we in het kleine sympathieke badplaatsje Dangast. Dangast is de oudste en zeker de kleinste Noordzeebadplaats aan de Duitse vastelandkust. Hier, aan de zuidelijke oever van de Jadebaai, strekt een geologische heuvelrug met volwassen bomen zich uit tot aan de zee waardoor bezoekers een vrij uitzicht hebben over het wad en het water tot aan de horizon. De kleine versterkte kliffen met het natuurlijke zandstrand aan onze voeten zijn uniek aan de Duitse Noordzeekust en geven Dangast een speciale charme.
We kijken vooral uit naar de legendarische rabarbertaart van het Altes Kurhaus dat direct aan zee ligt. Een goeddraaiende familiezaak in een gedemodeerd pand ontvangt hier wellicht dagelijks heel wat toeristen voor een hapje, een drankje of zoals wij voor een gebakje. Maar echt in de wolken van de taart zijn we niet. Een beetje meer rabarber mocht deze legendarische taart toch wel hebben.
Na de taart fietsen we verder en genieten vooral van de frisse Noordzeelucht. Bij eb is het weidse uitzicht over de Waddenzee indrukwekkend; bij vloed zouden we kunnen zwemmen in de frisse Noordzee.
We fietsen nu langs de kwelders aan het water in zuidelijke richting tot bij de Varelersluis en meer landinwaarts, langs de Varelerhaven. In de haven van Varel stoppen we voor een ‘verplicht’ broodje vis. Varel is de grootste stad van de Landkreis Friesland en heeft een “chique” molen die zijn hoge rug naar ons heeft gekeerd. Mooie foto’s maken lukt dus niet.
Buiten Varel fietsen we langs saaie lange fietspaden, weliswaar langs bossen, richting Altjührden en verder naar Linswege, dat vooral bekend is om zijn rododendronpark Park Hobbie (de bloeiperiode van de rhododendron is april).
Door bossen en het dorp Hüllstederfeld komen we in Westerstede op het marktplein. We logeren in de schaduw van de Sint-Petruskerk, het oudste gebouw van de stad met zijn 48 meter hoge toren. Bij het hotel onder de toren, parkeren we onze fiets om te genieten van een frisse pint die we na deze lange tocht zeker verdiend hebben.
We verlaten Westerstede langs de Flugplatz Westerstede-Felde en komen terecht in een landschap van akkers, bosjes en kleine woonkernen. Met mooie landelijke vergezichten onderweg naar Jührdenerfeld komen we uit in het centrum van het dorp waar de typisch Friese kerk van St. Cosmas staat die rond 1200 uit rotsblokken werd opgetrokken. De kerk was gesloten maar het kerkorgel zou in 1720 gebouwd zijn door een bekende orgelbouwer Christian Vater en werd eind jaren 1970 gerestaureerd.
Vanuit het centrum van Bockhorn loopt de “Tour de Fries” direct het oerbos van Neuenburg in. We duiken diep het bos in dat bij het natuurgebied Neuenburger Holz hoort. Het bos is sinds 1880 beschermd als natuurmonument. “Machtige eiken die wel 800 jaar oud zijn” hebben we bij het fietsen niet gezien. Misschien moet je hiervoor tevoet het bos in, maar we zijn uiteindelijk aan het fietsen.
In Neuenburg staat een kasteel dat nu een kindergarten is. De beeldentuin is het decor waar houtkunstenaars aan het werk zijn, maar de aantrekkingskracht is eerder beperkt en we zijn snel weer op pad. Niet ver buiten Neuenburg komen we bij de Rutteler Mühle. Deze molen heeft twee verdiepingen en werd in 1865 gebouwd. Er wordt hier vandaag de dag nog steeds graan gemalen op windkracht. Het meel is in de molenwinkel te koop. Het gezellige molencafé, waar we een taart met rum en rozijn eten, vormt het hoogtepunt van deze rit. Dit zijn plekjes waar we van houden. Maar zo zijn er te weinig.
Na de prachtige Rutteler Mühle voeren rustige weggetjes langs kleine bossen, heidegebieden en venmeertjes zoals het Stapeler Moor en het Lengener Meer, naar het bloemenstadje Wiesmoor waar we overnachten. De stad heeft geïnvesteerd in bloemenmanden aan lantaarnpalen zoals wel meer gemeenten en steden doen en tracht zijn titel eer aan te doen tijdens de septemberkermis met gesponsorde kleine bloemenpanelen. Maar zo overtuigend vinden we dit alles niet. De kermis zelf is een leuke verrassing want toch een beetje anders dan in ons dorp.
We vertrekken uit Wiesmoor en komen via het mooie fietspad langs het Nordgeorgsfehnkanal uit bij het Ems-Jade-kanaal, dat we kort volgen om dan af te slaan richting Friedeburg. Een heel mooi fietstraject. Onderweg doorkruisen we Amerika en Rusland – en dat in slechts vijf minuten (zie weetje). Kort daarna bereiken we Friedeburg. Geen café gezien, laat staan een open café. Gelukkig konden, we nog bij de bakker terecht voor een pintje. Maar ook die sloot (op zondag) om 11u.
Ten noorden van Friedeburg steken we nog eens het Ems-Jade-kanaal over. Na het oversteken van de watermolenbrug voert de route door het typische heggenlandschap naar Reepsholt en Leerhafe. In Leerhafe valt ons op dat de toren bij de Cäcilien- und Margarethenkirche klokken draagt. We hadden al bij andere kerken ook een dergelijke toren gezien, maar steeds zonder klokken. Nu werd ons vermoeden bevestigd dat dit klokkentorens zijn.
Tussen Reepsholt en Rispel fietsen we op een eentonig fietspad langs de weg en langs het Knyphauser-woud in de richting van Wittmund, de hoofdplaats van de gelijknamige ‘Landkreis’.
De naam van de voormalige kolonie “Amerika” in de wijk Heselerfeld heeft een eigen geschiedenis. Dit gebied was in de 19e eeuw nog niet ontwikkeld en kon alleen worden ontgonnen door de aanzienlijke inspanningen van de kolonisten die zich hier vestigden. Terwijl velen in die tijd naar Amerika moesten emigreren om de kost te verdienen, hadden de kolonisten die hier woonden hun “Amerika” in Heselerfeld.
Uit oude geschriften en mondelinge overlevering weten we het volgende over de oorsprong van het Friedeburgse “Rußland”. Meer dan 100 jaar geleden leefde er een arme boer in het gebied van de huidige wijk Rußland, die “Russe” werd genoemd vanwege zijn manier van leven en zijn ruwe houding. Volgens een ander verhaal was het land in de buurt bijzonder arm en moeilijk te bewerken. Heidevelden werden afgewisseld met ondoordringbaar struikgewas. Het land leek op de dorre en onbegaanbare gebieden in Rusland.
Het centrum van Wittmund lijkt vandaag zondag wel uitgestorven. Er mogen dan in enkele straten wel Hands of Fame (naar het voorbeeld van Hollywood vind je hier talloze handafdrukken van beroemdheden) te zien zijn, van een levendig cultuurstadje lijkt hier toch geen sprake. Gelukkig is de lokale pizzeria open die een 5-tal couverts mag serveren op zondagmiddag.
Na ons vliegende bezoek aan deze Oost-Friese “metropool” fietsen we langs velden, weiden en de schilderachtige windmolen van Berdum waarvan de wieken de grond bijna raken. We fietsen de Harle over want we zijn onderweg naar Harlesiel (een ‘siel’ is een sluis) waar de Harle in de Waddenzee uitmondt via een sluis en een scheprad. Onderweg zijn we in Altfunnixsiel toeschouwer bij een wedstrijd kanovaren van de lokale watersportclub.
De Harle stroomt meanderend in noordelijke richting. Ze passeert het schilderachtige Carolinensiel met in zijn haventje mooie, kleine bootjes. Drie kilometer verder ligt het kleurloze vakantie- en havendorp Harlesiel. Hier valt veel minder te beleven ook al lokt het strand heel wat toeristen die op de grote camping verblijven of in de vakantiechalets logeren. Een dorp zonder centrum, zonder avondleven, maar mét een duur hotel. We waren beter in Carolinesiel gebleven.
Het Oost-Friese stadje Berdum in Harlingerland is al sinds 1600 gedocumenteerd als molenplaats. In dat jaar stortte hier een molen in, gevolgd door een andere in 1623 die werd verwoest in de Dertigjarige Oorlog. In 1782 wordt voor het eerst de bouw van een “Hockmühle” gedocumenteerd. Deze werd in 1820 vervangen door de nieuwe constructie van de rietgedekte aarden hollander (Erdholländer of grondzeiler) met een kuil, een stabiliserende vleugelstaart aan de achterkant, die vandaag de dag nog steeds bestaat. De wieken van dit type windmolen reiken tot aan de grond. Ze zijn gemakkelijker te onderhouden omdat ze vanaf de grond beklommen kunnen worden, met als nadeel dat er vaker ongelukken kunnen gebeuren als de wieken draaien en er mensen binnen bereik zijn.
Bij het vliegveldje van Harlesiel kunnen we onze ogen laten glijden over de schijnbaar eindeloze Waddenzee. We kiezen voor mooie vergezichten over zee ook al blaast de wind stevig. We fietsen liever met constant zicht op de zee dan langs het bewegwijzerde pad landinwaarts. Beide paden ontmoeten elkaar weer bij Schillig en het Nationaal Park Nedersaksische Waddenzee.
Voorbij de vuurtoren van Schillig leidt het pad ons naar het toeristische stadje Horumersiel. “Tour de Fries” brengt ons via het Wangertief en de Noordzee naar de Noordzeebadplaats Hooksiel en zijn oude haven bij het Hooksieler Tief. Het centrumstraatje met het “Muschelmuseum” in de Lange Strasse dat opvalt door zijn bijzonder torentje en de tegenoverliggende geklasseerde “Oude Haven”, nodigen uit tot een tussenstop.
Vanaf Hooksiel gaat het opnieuw door weilanden en velden en langs het Hooksieler Tief naar de districtshoofdstad van de Landkreis Friesland, Jever. Langs nieuwe en oude windmolens komen we bij de Friese stad die vooral bekend is vanwege het gelijknamige bier. Na de zilte zeebries is een vers getapte Jever precies wat we nodig hebben. En met een lekkere wafel vullen we ook onze suikers aan.
Jever, onofficieel ook wel “Marienstadt” genoemd, heeft niet alleen een brouwerij. De pittoreske oude binnenstad met kasteel Jever in het kasteelpark (maandag gesloten en in aug. 2024 een toren in de steigers) kunnen we niet negeren. Het stadscentrum met zijn leuke hoekjes en steegjes trekt bezoekers met zijn kleine winkeltjes en straatcafés. Ben je hier niet enkel op doortocht en heb je ook een verblijf geboekt, probeer dan zeker ook een bezoek aan de brouwerij te regelen.
We verlaten Jever naar het zuiden in de richting van de voormalige vliegbasis Upjever voordat we door het Upjeverbos, het woonstadje Schortens bereiken. Nadat we Schortens weer hebben verlaten, steken we een ander stuk bos, het Barkeler bos waarin enkele meren liggen, over en bereiken we Accum en zijn goed bewaarde en nog steeds functionele molen.
Langs kasteel Kniphausen (privaat en niet toegankelijk) en over de Maade, loopt de “Tour de Fries” door het stadspark van Wilhelmshaven in de richting van Heppenser Groden, de marinebasis. De “Tour de Fries” loopt door het zuidelijke deel van Wilhelmshaven naar de Kaiser Wilhelmbrug, het herkenningspunt van de stad en voor ons het eindpunt van deze fietsuitsap. Bit anner Maal !
Enkel een betalende parking tijdens je verblijf, niet tijdens je reis. De betalende stationsparking op amper 200 meter is overdekt en zelfs goedkoper. Weinig fiets(klant)vriendelijk/begrip voor fietsers. Er wordt niet pro-actief voorgesteld om je parkeerplaats bij je terugkeer te reserveren. Kamers achteraan op de gang. Degelijke kamer voor één persoon. (Te) zachte matras. Prima tweepersoonskamer. Geen restaurant, geen airco. Enkel douche en toilet in de badkamer. Gratis water op de kamer. Geen minibar. Op wandelafstand van centrum; rustige ligging; geen nachtlawaai. Uitgebreid ontbijt.
Het hotel heeft twee hotelgebouwen op 100 meter van elkaar (de andere kant van het plein). Ruime tweepersoonskamer, ook met aparte bedden. Gratis flesje water op de kamer. Aparte en beveiligde fietsstalling. Met restaurant in hoofdgebouw. Enkel douche, toilet in de badkamer. Geen airco. Rustige ligging geen nachtlawaai. Ruim ontbijt in het hoofdgebouw.
Hotel met naastgelegen balkanrestaurant. Ruime kamer voor één persoon. Goed bed, badkamer met douche en wc. Geen airco. Gratis fles water op de kamer. Aparte beveiligde fietsgarage met oplaadpunten. Op wandelafstand van het centrum. Rustige ligging; geen nachtlawaai. Ruim ontbijt.
Geen aanrader. Te duur voor de aangeboden service en de minder interessante ligging. Harlesiel ligt wel aan de kust, maar heeft geen centrum. Hotel op wandelafstand van het strand. Ruime kamer met kleine verouderde badkamer en enkel douche en wc in de badkamer. Goed bed. Geen airco. Niet-beveiligde fietsenstalling met mogelijkheid om enkele fietsen te stallen in de wasgoedberging naast het hotel. Geen minibar, geen gratis water. Geen nachtlawaai. Redelijk ontbijt.
