Fietsroute, fietstour, fietsuitstap, fietsblog, review, fietsverslag, Vaartketsersroute, Kempen, Sas4-Toren Fietsroute, fietstour, fietsuitstap, fietsblog, review, fietsverslag, Vaartketsersroute

Vaartketsersroute

Startpunt: Dessel, Kempen, Provincie Antwerpen, Nieuwedijk 72Z, Sas4-Toren

45.4 km
3.5 uur
vlak
lus
4 weetjes

Situering

De stille Kempen en zijn droge purperen hei, daar denken veel mensen aan als je ‘Kempen’ zegt. Maar hier in deze streek zien we vooral heel veel… water. Het Kempense Merenlandschap is een lappendeken van meren en zandputten omzoomd met kanalen. De mensen die vroeger de schepen met de hand trokken, noemen ze hier in de streek…Vaartketsers.

Ontdek met deze route de mooiste plekjes langs het water. Neem een duik in de geschiedenis van het Merenland. Geniet van de gezellige cafés en eetzaken nabij de oevers en de dijken.

De fietsroute volgt de knooppunten en kan gesplitst worden in twee lussen, lus 1: 29,7 km en lus 2: 15,7 km. Wij fietsten beide lussen samen.

We haalde inspiratie en informatie voor de beschrijvende tekst uit de brochure van deze fietsroute (te downloaden via downloads).

Bron: Toerisme Dessel

Fietsroute, fietstour, fietsuitstap, fietsblog, review, fietsverslag, Vaartketsersroute, Kempen, Snels, Vaartketser

Beoordeling

Vanuit de lucht kan je heel goed het Kempense Merenlandschap zien. Vanop de fiets is dit een stuk minder en zie je, uiteraard, enkel de oevers van de kanalen en heb je af en toe een mooi vergezicht over de plassen en meren. Dit neemt niet weg dat dit een mooie en aangename route is om te fietsen.

Geen bijzondere hoogtepunten al is een beklimming van de Sas4-toren zeker aan te raden. Heel aantrekkelijk aan deze route is het mooie aanbod van cafeetjes en restaurants waar je terecht kan om even te pauzeren en vooral om van de omgeving te genieten.

Om de startpunten van de route te bereiken, die alle drie in elkaars buurt liggen, heb je de auto nodig. Wij logeerden daarom alvast in Hotel Corbie te Mol, een mooie uitvalsbasis om deze fietsroute te fietsen.

Zoek je de betekenis van de sterretjes?
Je vindt de uitleg bij de informatie over de fietsblog op de homepagina.

Beleving:
Bereikbaarheid:
Veiligheid:
Parcours:
vlak
Stuurvaardigheid:
makkelijk

Totaal:

PLUSPUNTEN

  • De Sas4-toren
  • Het Prinsenpark
  • Het fietsen langs het water
  • Het mooie aanbod van horecazaken
  • De mooie panorama’s over de meren
  • De site aan de graanwatermolen van Retie

MINPUNTEN

  • Enkele gevaarlijke oversteekplaatsen van drukke wegen
  • De passage door het vakantiepark van Sunparks
  • Moeilijk bereikbaar met de trein
Waar kun je starten

Waar kun je starten

Er worden drie startplaatsen voorgesteld:

• Sas4-Toren, Nieuwedijk 72Z, 2480 Dessel; knooppunt 73 vind je nabij het sas
• Ecocentrum De Goren, Postelseteenweg 71, 2400 Mol; knooppunt 14 vind je aan de Postelsesteenweg
• Prinsenpark, Kastelsedijk 5, 2470 Retie; knooppunt 94 vind je op het fietspad langs de toegangsweg

Bij de voorgestelde startplaatsen kan je enkel picknicken.

Treinstation
Het treinstation van Mol ligt het dichtst in de buurt van de route (op 6,7 km van knooppunt 50). Je vindt de GPX in de GPX-map (met waypoints) van de route.
Parkeergelegenheid
Het Ecocentrum (via N136) en het Prinsenpark (via N118 en Kastelsedijk) hebben de grootste parking. Bij de Sas4-toren (via N18 en het centrum van Dessel en Witgoor) parkeer je in het groen tussen de bomen aan de overkant van het bruggetje. Elk van deze drie parkings ligt een eindje verwijderd van de grote toegangswegen (E34 of E313).

De Kempen

We starten de route bij de Sas4-toren, die we ook eerst gaan beklimmen. Wat een mooi zicht over de omgeving waardoor we straks gaan fietsen. “Droog en dor!” Zo werd in de 19de eeuw de Kempen omschreven. Via een ingenieus systeem van kanalen en wateringen zou er kalkrijk water van de Maas naar de arme Kempen worden gesluisd. De droge heide kon zo worden bevloeid en omgezet in vruchtbare weilanden. Dankzij de kanalen konden producten worden aan- en afgevoerd. Ondanks een te laag debiet, droeg het graven van de kanalen bij tot de ontwikkeling van de Kempen. De scheepvaart kwam op gang en men ontdekte, met het graven, het witgoud van deze streek: kwartszand.

Langs de Kempense kanalen staan her en der ook bunkers. Deze bunkerlinie werd tussen 1937 en 1939 gebouwd. Om de 600 meter plaatste men een bunker uitgerust met mitrailleurs. Toen in mei 1940 de Duitsers België binnenvielen, bemanden de Belgische en Franse soldaten deze linie. De Duitse soldaten slaagden er niet in om dit stukje vaart in te nemen. Waar nu de fietsers- en voetgangersbrug ligt, lag vroeger Brug 1. Die werd in mei 1940 door het Belgisch leger opgeblazen om de Duitsers tegen te houden. Vooral aan Brug 2 in Retie werd hevig gevochten.

Fietsroute, fietstour, fietsuitstap, fietsblog, review, fietsverslag, Vaartketsersroute, Kempen, Sas4-Toren, Sas4-toren Fietsroute, fietstour, fietsuitstap, fietsblog, review, fietsverslag, Vaartketsersroute, Kempen, Sas4-Toren Fietsroute, fietstour, fietsuitstap, fietsblog, review, fietsverslag, Vaartketsersroute, Kempen, Sas4-toren Fietsroute, fietstour, fietsuitstap, fietsblog, review, fietsverslag, Vaartketsersroute, Kempen, Sas4-Toren, kanaal Bocholt-Herentals Fietsroute, fietstour, fietsuitstap, fietsblog, review, fietsverslag, Vaartketsersroute, Kempen, Sas4-Toren, Sas4-toren, kanalen Fietsroute, fietstour, fietsuitstap, fietsblog, review, fietsverslag, Vaartketsersroute, Kempen, Sas4-Toren, Sas4-toren, kanaal Bocholt-Herentals Fietsroute, fietstour, fietsuitstap, fietsblog, review, fietsverslag, Vaartketsersroute, Kempen, Sas4-Toren, Kanaal Bocholt-Herentals Fietsroute, fietstour, fietsuitstap, fietsblog, review, fietsverslag, Vaartketsersroute, Kempen, Sas4-Toren, kanaal Dessel-Schotel, bunker Fietsroute, fietstour, fietsuitstap, fietsblog, review, fietsverslag, Vaartketsersroute, Kempen Fietsroute, fietstour, fietsuitstap, fietsblog, review, fietsverslag, Vaartketsersroute, Kempen, Sas4-Toren, kanaal Dessel-Schotel

De Vaartketser

Het thema van deze route zijn de vaartketsers. Bij het beeld ‘De Vaartketser’, van kunstenaar André Snels lezen we hun verhaal. In de beginjaren werden de schepen met de hand getrokken door mensen en daarna door paarden. De hoeven van de paarden ‘ketsten’ op het grind van het jaagpad. In het lokale dialect noemde men het trekken van schepen ‘vaartketsen’.

De mensen die een schip verscheepten, werden de ‘vaartketsers’ genoemd. Ook de term ‘jaagpad’ verwijst naar het vaartketsen. ‘Jagen’ betekent ‘trekken’. Het jaagpad is het ‘trekpad’ waarlangs de vrachtschepen door mens en paard werden voortgetrokken. De Desselse vaartketsers hadden allemaal een roepnaam van een vogel. Zo ketsten in Dessel een ‘Koekoek’, ‘Kraai’, ‘Kiewit’ en ‘Mus’ langs de vaart.

Fietsroute, fietstour, fietsuitstap, fietsblog, review, fietsverslag, Vaartketsersroute, Kempen, Sas4-Toren, kanaal Dessel-Schotel, Vaartketser
historisch historisch

De vakantiegangers zijn weg

Wij verlaten het kanaal bij “Brug 2” en laten de meren achter ons liggen. De site rond het vervallen ‘Postel ter Heyde’ kent een rijke geschiedenis. De taverne Postel ter Heyde (in september 2024 nog gesloten)  is van oorsprong een tolkazerne, gebouwd in 1895. In 1930 werd het huis verbouwd tot het ‘Kempisch Familiehotel’. Van heinde en verre kwamen gezinnen naar deze plek op vakantie. Ze genoten van de Kempense rust en een plons in de vijver van het Familiestrand. Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog werden Brug 2 en het Familiehotel beschadigd.

Akkers en weilanden zijn de volgende kilometers het decor waarin we fietsen. In Werbeek komen we langs een kapel (1665) met een merkwaardige naam. Een koopman uit Baarle, vond in 1645 op de besneeuwde heide van het Nederlandse Ulicoten een Mariabeeldje op een sneeuwvrije plek en bevestigde het aan een boom. Het beeld had miraculeuze krachten aangezien het aanroepen ervan tot genezingen leidde. In 1661 werd het beeld naar Werbeek overgebracht. Enkele jaren nadien bouwde men de huidige kapel als onderkomen voor het beeld. Nu nog komen er talrijke Nederlanders op bedevaart naar deze kapel.

Fietsroute, fietstour, fietsuitstap, fietsblog, review, fietsverslag, Vaartketsersroute, Kempen, Postel Ter Heyde Fietsroute, fietstour, fietsuitstap, fietsblog, review, fietsverslag, Vaartketsersroute, Kempen, Kapel Van Onze-Lieve-Vrouw Ter Sneeuw Fietsroute, fietstour, fietsuitstap, fietsblog, review, fietsverslag, Vaartketsersroute, Kempen, Kapel Van Onze-Lieve-Vrouw Ter Sneeuw

Turf- en spriet- en zandputten

Hoewel de Kempen een arme streek was, slaagden de mensen erin om uit de ‘arme’ gronden grondstoffen zoals turf en spriet te delven. Turf is gedroogd veen, spriet is een soort bruinkool. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de Molse turf en spriet een belangrijke brandstof. Bij het graven van de kanalen ontdekten ze in Dessel en Mol opnieuw een schat uit de grond: helder wit zand. Dit witte zand bleek bijzonder geschikt voor industriële toepassingen. Zo kreeg het Merenland naast de oude turf- en sprietputten ook heel wat zandputten. Deze putten of ‘meren’ liggen hier vandaag nog. Sommige werden omgetoverd tot badplaatsen met mooie stranden en campeerplaatsen. De stranden en zwemvijvers in dit gebied zijn: Het Familiestrand (Postel), Berkenstrand (Retie), Campinastrand (Dessel), Zilverstrand (Mol) en Zilvermeer (Mol).

bedrijvigheid bedrijvigheid

Watermolens aan de Nete

Waar het landschap opnieuw wat bomenrijker wordt, naderen we twee molensites. De verdwenen oliewatermolen waar nu een mooie picknickplaats is ingericht en wat verderop de Retiese graanwatermolen op de zuidelijke arm van de Witte Nete. Mogelijk is deze watermolen gebouwd door de paters Benedictijnen van Corbie, gelegen in Picardië aan de Somme; mogelijk was de molen vanaf zijn bestaan eigendom van de dorpsheer. De molen en de mooie omgeving zijn sinds 1975 beschermd. Vandaag is dit een plek om van te genieten.

De Molendijk leidt naar de hoofdingang van het provinciaal domein Prinsenpark. Het fietspad wordt een goed berijdbaar grindpad.  Bij de ingang ligt een grote parking die veel auto’s en dus bezoekers aantrekt. Op zomerse vakantiedagen zou het hier wel eens heel druk kunnen worden. Wij fietsen in alle rust het park in.

Fietsroute, fietstour, fietsuitstap, fietsblog, review, fietsverslag, Vaartketsersroute, Kempen, Olieslagmolen Retie Fietsroute, fietstour, fietsuitstap, fietsblog, review, fietsverslag, Vaartketsersroute, Kempen, Graanslagmolen Retie Fietsroute, fietstour, fietsuitstap, fietsblog, review, fietsverslag, Vaartketsersroute, Kempen, Graanslagmolen Retie, kanovaren, Nete

Het Prinsenpark van Koning Leopold

Rond 1840 besliste de prille Belgische Staat om de woeste heidegronden om te zetten in vruchtbaar akker- en bosland. Het kanalenplan speelde hierin een grote rol. Voor water zorgde de staat; de heidegronden zelf werden o.a. verkocht aan privé-investeerders. Een grote investeerder was niemand minder dan Koning Leopold I. Het ‘koninklijk domein’ groeide uit tot een majestueus park. Eigenlijk moest hier ook een groot landhuis komen, maar dat plan ging niet door. In 1972 werd het domein ‘Het Prinsenpark’ eigendom van de provincie Antwerpen.

Eenmaal uit het bos krijgen we weer asfalt onder de wielen. De Brijloopsedijk loopt als een liniaal door de weilanden. Aan weerszijden van de dijk staan witgeschilderde boerderijen die destijds ook deel uitmaakten van het Koninklijk Domein. Aan het eind van de lange dijk arriveren we bij het Kanaal Bocholt-Herentals aan de sluis van sas 7.

Fietsroute, fietstour, fietsuitstap, fietsblog, review, fietsverslag, Vaartketsersroute, Kempen, Prinsenpark

Het kanaal Bocholt-Herentals

Net voor sas 5 heeft het kanaal een vertakking. Die leidt naar het zandwinningsbedrijf SCR-Sibelco NV. Bij het graven van het kanaal ontdekte men per toeval helder wit zand. Antoon Van Eetvelde zag meteen brood in dit zand. Hij kocht de gronden langs de vaart op en begon met de witzandontginning. Ooit waren er in dit gebied verschillende zandwinningsbedrijven actief. Met de tijd versmolten ze tot er één bedrijf overbleef: Sibelco, vandaag dé wereldmarktleider in witzandwinning en andere mineralen.

Het kanaal Bocholt-Herentals telt maar liefst 7 enkelvoudige sluizen en 3 sluizencomplexen. Die zijn nodig omdat het hoogteverschil tussen Bocholt en Herentals 33 meter bedraagt. Sas 1 ligt in Lommel, sas 6 in Mol. De sassen in Dessel zijn sas 5 en sas 4 bij de Sas4-Toren. Sluizen waren vroeger favoriete stopplaatsen van de schippers. Hier vond je winkeltjes, cafés en herbergen. Een oud gebruik dat nu is verdwenen, was het ‘parlevinken’. Jonge winkelgasten reden met de fiets langs het jaagpad en noteerden de bestellingen van de schepen.

Fietsroute, fietstour, fietsuitstap, fietsblog, review, fietsverslag, Vaartketsersroute, Kempen, sas7, kanaal Bocholt-Herentals Fietsroute, fietstour, fietsuitstap, fietsblog, review, fietsverslag, Vaartketsersroute, Kempen, kanaal Bocholt-Herentals Fietsroute, fietstour, fietsuitstap, fietsblog, review, fietsverslag, Vaartketsersroute, Kempen, kanaal Bocholt-Herentals, sas6 Fietsroute, fietstour, fietsuitstap, fietsblog, review, fietsverslag, Vaartketsersroute, Kempen, kanaal Bocholt-Herentals, Sibelco Fietsroute, fietstour, fietsuitstap, fietsblog, review, fietsverslag, Vaartketsersroute, Kempen, kanaal Bocholt-Herentals Fietsroute, fietstour, fietsuitstap, fietsblog, review, fietsverslag, Vaartketsersroute, Kempen, kanaal Bocholt-Herentals, sas5

De Baileybrug in Mol

In het begin van de Tweede Wereldoorlog werden de bruggen op de Kempense kanalen opgeblazen. Met de bevrijding plaatsten de Britten in Mol een noodbrug die er vandaag nog steeds ligt. De brug is een zogenaamde baileybrug, vernoemd naar de ontwerper R.C. Bailey. Hij ontwikkelde deze ingenieuze, modulaire brug voor militaire doeleinden. Een baileybrug kan zonder machines, met enkel mankracht, in elkaar worden gepuzzeld. Eigenlijk is zo’n brug bedoeld om er maar eventjes te liggen, maar op sommige plaatsen zoals in Mol bleef de brug. De pijlers van de oude brug kun je nog goed zien liggen.

Aan de overkant van de Baileybrug treffen we een restaurantboot. De Kleppende Klipper. Een perfecte stopplaats voor een lekkere pannenkoek en daarna een … Klepperende Klipper.

Fietsroute, fietstour, fietsuitstap, fietsblog, review, fietsverslag, Vaartketsersroute, Kempen, kanaal Bocholt-Herentals, Baileybrug
Fietsroute, fietstour, fietsuitstap, fietsblog, review, fietsverslag, Vaartketsersroute, Kempen, Kleppende Klipper
Fietsroute, fietstour, fietsuitstap, fietsblog, review, fietsverslag, Vaartketsersroute, Kempen, kanaal Bocholt-Herentals, Kleppende Klipper
Fietsroute, fietstour, fietsuitstap, fietsblog, review, fietsverslag, Vaartketsersroute, Kempen, Kleppende Klipper, streekbier
historisch historisch

Wateringen of vloeiweiden

Met de komst van het kanaal, kwamen ook de wateringen of vloeiweiden. Dit irrigatiesysteem zorgde ervoor dat het water van het kanaal door het land werd geloodst. Het was heel belangrijk dat het waterdebiet goed werd geregeld en de grachtjes onderhouden. Een paar keer per jaar werden de percelen bevloeid. Dit leverde gras en hooi op dat aan de dieren werd gevoederd, die op hun beurt mest produceerden. Op het einde van de 19de eeuw werden op de wateringen ook populieren geplant voor de houtproductie.

De wateringen in dit gebied waren privéondernemingen van rijke investeerders. Het harde werk zelf gebeurde door arbeiders uit de streek. Wat nu ‘Taverne Het Jagershof’ is, waren vroeger verschillende huisjes voor de arbeiders die op de watering van Lefebvre werkten.

De watering van De Maat wordt vandaag nog steeds gebruikt en is natuurgebied.

Fietsroute, fietstour, fietsuitstap, fietsblog, review, fietsverslag, Vaartketsersroute, Kempen, Mol, Zilvermeer

Tijd voor een extraatje?

Naast de oude zandgroeve van ’t Rauw bouwde zandwinningsbedrijf Sibelco het Quartz Experience Center. Hier maak je op een interactieve manier kennis met de kwartszandwinning en Sibelco’s duurzaam ondernemen. Hoe worden de zandkorrels naar boven gehaald en verwerkt? In welke producten vind je het witte zand? Je moet het zelf maar ontdekken in het Quartz Experience Center. Naast het Quartz Experience Center staat ’t Kristallijn, een socio-cultureel initiatief waar tentoonstellingen en andere evenementen plaatsvinden. Achter het Kristallijn kan je prachtig wandelen op het Kristalpad.

bedrijvigheid bedrijvigheid

Vervlogen tijden

Bij sas 1 treffen we de Blauwe Kei, een Lommels gehucht. De naam verwijst naar een mysterieuze blauwe grenskei die met de verbreding van het kanaal in 1926 onder de grond werd bedolven. Het gebied kwam vooral tot ontwikkeling dankzij de scheepvaart. Hier vond je vroeger verschillende winkels, herbergen en cafés. Nu enkel nog het goed-weer-zomer-café ‘Dikke Lowie’. We keren terug richting de zandgroeve en de ‘Put van Rauw’.

Op de rand van het Molse gehucht Rauw ligt het vakantiepark Kempense Meren van Sunparks. Jammer dat de knooppunten ons door dit vakantiepark moeten sturen en we vakantiegangers en wandelaars in hun rust of spelende kinderen in hun spel moeten storen. Het alternatief is een saaie twee kilometer over een fietspad langs een drukke weg.

Natuurgebied 't Oud Stort

Voorbij het Ecocentrum De Goor zien we tussen de bomen en de struiken een klein heidegebied, een natuurgebied dat in de volksmond ‘’t Oud Stort’ wordt genoemd en een merkwaardige geschiedenis heeft. Door de sprietwinning ontstonden er putten. Vanaf de jaren 1950 begon Mol deze putten op te vullen met huisvuil. Na de sluiting van de stortplaats in de jaren 1980 werd het stort met grond bedekt en ingezaaid met heideplantjes. Als resultaat zien we vandaag een gloednieuw “natuur”-gebied.

Door de zandwinning werden de zandputten hét kenmerk van deze streek. Zandgroeven die niet meer actief zijn, krijgen een herbestemming. Zo groeide de Put van Rauw uit tot een natuurgebied. Ook het Provinciaal domein Zilvermeer maakt gebruik van de zandputten voor hun zwem-, vis- en watersportvijvers. Ook de Zilvermeerhaven “Port Aventura” ligt aan een oude zandgroeve, de Kanaalplas. In het havencafé heb je een prachtig zicht op de zeil- en jachtboten. Een mooie plek om deze route af te ronden eer we langs het kanaal Dessel-Kwaadmechelen terug naar sas 4 aan het kanaal Bocholt-Herentals fietsen.

 

Fietsroute, fietstour, fietsuitstap, fietsblog, review, fietsverslag, Vaartketsersroute, Kempen, Mol, Natuurgebied 't Oud Stort

PRAKTISCH

  • Beklim de Sas4-toren in Dessel, hier zie je heel goed het kanalenkruispunt en het lappendeken van meren https://www.dessel.be/sas4-toren
  • Bezoek het Quartz Experience Center in Mol https://www.kempen.be/activiteit/quartz-experience
  • Bezoekers kunnen de graanwatermolen van Retie elke laatste zondag van de maand van 14u tot 17u aan het werk zien https://www.retie.be/watermolen
  • Logeren kan je in Mol in Hotel Corbie (klik op banner hierboven), Hotel Huron, B&B Molmento of B&B Tspijker en in Retie in B&B 's Heerenhoef of in Hotel Villa Tilia

FOTOGALERIJ

deel deze fietsroute